“İngiltere’de geçmişe gidiyorum, 1862’de bu madende göçük, 204 kişi ölmüş. 1866’da 361 kişi ölmüş İngiltere’de. İngiltere’de 1894 patlama 290. Fransa’ya geliyorum 1906 dünya tarihinin en ölümlü ikinci kazası. … Daha yakın dönemlere geleyim diyorum, Japonya 1914’de 687. … Bakın Amerika. Teknolojisiyle her şeyiyle. 1907’de 361 kişi. … Bunlar olağan şeylerdir. Literatürde iş kazası denilen bir olay vardır. Bunun yapısında fıtratında bunlar var.
… Hiç kaza olmayacak diye bir şey yok.”
Yukarıdaki sözler, 13 Mayıs 2014 günü Manisa’nın Soma ilçesinde yaşanan cinayet gibi maden kazasında 301 kişinin hayatını kaybetmesinin ardından dönemin Başbakanı, günümüz Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından, kazadan 24 saat sonra yaptığı ilk açıklamada sarf edildi. Erdoğan’ın sunduğu tarihi bilgiler doğru, evet; maden ‘kaza’ları konusunda yapılacak kronolojik bir çalışmada rahatlıkla herkesin ulaşabileceği veriler. Literatürde ‘iş kazası’ denilen bir ‘olay’ da var, evet. Yalnız Erdoğan, bu veri setiyle yaşanan faciayı olağanlaştırmaya çalışırken benim ilgim – ve öyle sanıyorum pek çok kişinin de ilgisi – kendisini, 2015 Türkiye’sini 1860’lar İngiltere’si ya da 1900’lerin başındaki Amerika ve Japonya ile kıyaslama yapmaya sevk eden ‘fıtrat’ın üzerindeydi. Ve bu ‘fıtrat’, maden sektörünün değil birikim rejiminin fıtratıdır.
Bu yazı aynı verilerden yola çıkarak oldukça farklı okumaların yapılabileceğini, gerçeğin bilgisinin oluşumunda bu farklı okuma tercihlerinin ne denli etkili olduğunu ortaya koyma denemesidir. Bu bağlamda 1980 sonrasında dünyada ve Türkiye’de birikim rejiminin fıtratı gereği yaşanan tarihsel gelişmeler, esneklik fenomeni ile birlikte ele alınacak ve aralarındaki ilişki analiz edilmeye çalışılacaktır.