Akademik özgürlük ve üniversiteler konusu Türkiye’de YÖK ile başlamış bir tartışma değildir. Bu bağlamda darbeler ve iktidarlar, 1961 Anayasası’nın yarattığı nispi özgürlük ortamında filizlenen “ilerici” hareketlerin etkisini kırma amacıyla, 1973’te çıkarılan 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu ve 1983’te çıkarılan Sıkıyönetim Kanunu ile yüzlerce akademisyenin akademiden uzaklaştırılmasını sağlamış ve özellikle üniversite öğrenci hareketlerini bastırma amacını da taşımıştır. Siyasal baskı ortamı tartışılması gereken önemli bir nokta olsa da eğitim ve üniversite sorunlarının sermaye birikiminden ve kapitalist gelişmeden bağımsız düşünülmesi mümkün değildir. Son dönemde Türkiye’de Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) biz dizi yenilenme içinde olduğu söylenebilir. Nitekim YÖK başkanının bile “Yeni ve Yenilikçi YÖK” olarak tanımladığı kurulda değişimin yönü ve niteliğini tartışmak kaçınılmaz hale geliyor. YÖK ve Üniversite konusunu -özellikle muhalif çevrelerce tartışıldığı gibi- yalnızca üniversitelerin tek bir çatı altında toplanarak denetim altına alınmasını sağlama ve 24 Ocak Kararları sonrası hedeflenen neo-liberal yapısal dönüşümler çerçevesinde sosyal devletin boşalttığı eğitim alanının sermayeye açılması şeklinde tartışmak, kapitalist gelişmenin metalaştırma ve eğitim üzerinden görece artı değer üretimi yaratma mekanizmasını gözden kaçırmak anlamına gelecektir. Kuşkusuz bu tartışmaların yapılması gerekmektedir. Ancak kapitalizmin özgüllüğü artı değer üretimi ve emek gücünün meta haline gelmesindedir. Bu sebeple analiz, tarihsel gelişimi ile beraber sermayenin talep ettiği nitelikli emek gücü, teknoloji ve bilgi üretimine yoğunlaşmaktadır.
Çalışmanın ana eksenini bu bakış oluşturacak olup, birinci bölümde ekonomik değişimde kurum/kuruluşların rolü ve bu kurumların oluşmasını hazırlayan şartlar YÖK düşünülerek tartışılacak. İkinci bölümde bilimin (eğitimin) metalaşma süreci, kapitalizmin neo-liberal yapısal dönüşümlerinin YÖK ile beraber üniversiteyi (ve eğitimi) nasıl dönüştürdüğü, sermayenin günümüzde ücretli emek kesiminden talep ettiği ‘nitelikli emek gücü’ ve son olarak bu dönüşümlerin yarattığı “beşeri sermaye” kavramı tartışılmaya çalışılacak.